گسترش جهان

آیا جهان هستی در حال گسترش است؟



پاسخ



هر وقت یک چشمه نوسان‌ساز به شما نزدیک شود، امواج را با فرکانس بیشتری از فرکانس خود چشمه دریافت می‌کنید. به همچنین هنگامی که چشمه از شما دور می‌شود، فرکانس آن کمتر خواهد شد. هر چه سرعت نسبی دور یا نزدیک شدن چشمه به شما بیشتر باشد، فرکانس دریافتی تغییر بیشتری خواهد داشت. داپلر نخستین کسی بود که اندازه این تغییر را حساب کرد. شما هر روز اثر داپلر را در زیر و بم شدن صدای خودروهایی که از کنارتان می‌گذرند، تجربه می‌کنید. هنگامی که فرکانس صدا افزایش می‌یابد، زیرتر و هرگاه که فرکانس آن کاهش می‌یابد، بم‌تر شنیده می‌شود. اثر داپلر درباره نور هم درست است، زیرا نور نیز به صورت موج منتشر می‌شود. هر چه فرکانس نور بیشتر باشد، رنگ آن به بنفش نزدیک می‌شود و هرچه فرکانس آن کمتر باشد، رنگش به سرخی می‌گراید.

در آغاز قرن بیستم، اخترشناسی به نام ادوین هابل نشان داد که جهان در حال گسترش و بزرگتر شدن است. وی دریافت که در هر راستایی که به کیهان بنگریم، کهکشانها در حال دور شدن از ما هستند. برای این کار، او نور تعدادی از ستاره‌های کهکشان راه شیری را که نسبت به ما تقریبا ثابت هستند، نور ستاره‌هایی از دیگر کهکشانها که گمان می‌برد با همین ستاره‌ها یکسان یا همانند باشند، مقایسه کرد. نتیجه ارزیابی وی این بود که نور ستاره‌های دیگر کهکشانها، به نسبت نور ستاره‌های کهکشان راه شیری، به رنگ سرخ گرایش دارد و هرچه فاصله آنها از ما بیشتر باشد، این گرایش بیشتر است. از روی این تغییر فرکانس، وی توانست سرعت دور شدن کهکشانها را اندازه‌گیری کند. از خود این کشف شگفت‌انگیزتر این بود که نسبت سرعت دور شدن یک کهکشان به فاصله آن از ما عدد ثابتی است که آن را ثابت هابل می‌نامند. ثابت هابل به ما می‌گوید که به ازای هر یک میلیون سال نوری که فاصله یک کهکشان از ما بیشتر می‌شود، سرعت دور شدن آن از ما ۲۵ کیلومتر بر ثانیه افزایش می‌یابد.

در ژرفنای هستی توضیح دادیم که چگونه دنیای ما بی آن که پایانی داشته باشد، کراندار است. اگر همان پهنه و پهنوردها را با یک بعد پایینتر برای سادگی در نظر بگیریم، می‌توان جهان را به بادکنکی خالخالی همانند دانست که در حال باد شدن است. به این ترتیب نه تنها بادکنک یا همان جهان هستی در حال گسترش است، بلکه همه خالهای روی آن نیز در حال دور شدن از یکدیگر هستند. پس این فرضیه که جهان روزی بسیار کوچک و چگال بوده و آغازی به نام مه‌بانگ داشته است، تقویت می‌شود.
از سوی دیگر، نه تنها اکنون نظاره‌گر گذشته‌های بسیار دور جهان هستیم، بلکه هرچه زمان به پیش می‌رود، از وضعیت کنونی دورترین نقاط فضا ناآگاه‌تر می‌شویم. از این رو شاید زمانی برسد که هیچ کهکشانی حتی در تیررس پرتوان‌ترین تلسکوپهای ما نباشد!

منبع عکسها: دانشنامه آزاد